Τα μέτρα που πήρε ή δεν πήρε η κυβέρνηση για τους παραγωγούς πολιτισμού, δε μπορώ ή, μάλλον, δε θέλω να τα κρίνω. Άλλωστε λέω να εστιάσω σε κάτι που αφορά τον πολιτισμό, αλλά οι παραγωγοί πολιτισμού δεν είδα να ενδιαφέρονται καθόλου γι’ αυτό. Το αντίθετο θά ’λεγα.
Ότι ο πολιτισμός (αυτό που τελοσπάντων εννοούμε χρησιμοποιώντας όλοι τον όρο “πολιτισμός”) αποτελεί το μέγα ζητούμενο, θα με βρει σύμφωνο με όλους.
Ποιος πολιτισμός όμως;
Αυτό που βλέπουμε, αυτό που βιώνουμε, αυτό που παράγεται από τους καλλιτέχνες (μουσικούς, τραγουδιστές και ηθοποιούς) δεν είναι πολιτισμός. Δε θέλω να πω τι είναι, θα πω μόνο ότι δεν αρκεί να είσαι μουσικός και ν’ ανεβαίνεις σε μια σκηνή για να δεχόμαστε a priori ότι παράγεις πολιτισμό.
Το προσπερνώ κι αυτό, διότι, καθώς σημείωσα ήδη, μ’ ενδιαφέρει άλλο:
Με άρθρα μου στο παρελθόν έχω θέσει πολλές φορές το θέμα του πολιτισμού, ως δύναμη εξυγίανσης της παγκόσμιας κοινότητας. Έχω κάνει λόγο για την ανάγκη ενός νέου διαφωτισμού που θα μπολιάσει με αξίες και αρχές τη νέα κοινωνία που ακολουθεί τυφλά την τεχνολογία, υστερεί όμως κραυγαλέα στην πνευματική της διάσταση.
Ο πολιτισμός που παράγεται σήμερα, ΔΕΝ είναι σ’ αυτή την κατεύθυνση, δε νοιάζεται για τη θεραπεία του αβυσσαλέου πολιτιστικού κενού που παρατηρείται. Ο πολιτισμός που εννοούν οι καλλιτέχνες (αυτοί οι ίδιοι που λοιδορούν τους δημοσιογράφους για αντίστοιχες αμαρτίες) ο πολιτισμός που παράγουν οι στρατιές των σύγχρονων καλλιτεχνών, αφορά τη βραδινή έξοδο του μικροαστού, αφορά την διασκέδασή του (και δεν έχω κανένα πρόβλημα με αυτό) αλλά, λέω, χρειαζόμαστε κάτι περισσότερο απ’ αυτό.
Αν λέμε πολιτισμό τη νυχτερινή μας διασκέδαση, εντάξει, αλλά έτσι στερούμε την έννοια του πολιτισμού από τον νέο διαφωτισμό που χρειάζεται η ανθρωπότητα.
Αν, τελοσπάντων, πούμε πολιτισμό ετούτο το πράμα, πρέπει να πούμε κάπως αλλιώς το άλλο. Δε γίνεται να μιλάμε για “πολιτιστική επανάσταση” και να εναποθέτουμε το βάρος της στους καλλιτέχνες και την καλλιτεχνία που όλοι ξέρουμε.
Όχι, δε γίνεται!
Γράφω επίμονα, επί χρόνια, ότι ο πολιτισμός προηγείται, η πολιτική έπεται. Άρα ο Πολιτισμός είναι η δύναμη. Δεν είναι η Πολιτική. Κι ας εννοεί το αντίθετο η μάζα.
Όταν λέω “πολιτισμό”, εννοώ τη στιχουργική, τη σύνθεση, τη μουσική, το τραγούδι, το θέατρο, την λογοτεχνία, τη ζωγραφική, τη γλυπτική, το χορό, με λίγα λόγια, ΟΛΕΣ τις Τέχνες που λειτουργούν υπό τη σκέπη των Εννέα Μουσών.
Εννοώ επίσης ότι o σύγχρονος κόσμος πρέπει να εντρυφήσει όχι μόνο στον Αριστοτέλη, όπως έγινε με την Αναγέννηση, αλλά – στο νέο διαφωτισμό που ανέφερα παραπάνω – και στον Όμηρο και τον Ησίοδο, και τον Ορφέα, τον Πυθαγόρα και τον Απολλώνιο.
Εννοώ ακόμα ότι ΑΥΤΟΣ ο Πολιτισμός ΔΕΝ θα έρθει με κυβερνητικές παροχές, από τούτη ή την άλλη κυβέρνηση. Θα έρθει από την συνειδητοποίηση της αποστολής που έχουν στον κόσμο οι λειτουργοί της Τέχνης. Η κρατικοδίαιτη καλλιτεχνική δημιουργία, όπως και η κρατικοδίαιτη δημοσιογραφία, θάβει τον πολιτισμό, δεν τον προάγει.
Αυτός ο νέος διαφωτισμός για τον οποίο μιλώ, ανήκει μεν στην έννοια “Πολιτισμός”, βρίσκω όμως ότι ΔΕΝ ανήκει στην έννοια “Πολιτισμός”, όπως τον εννοούν οι “παραγωγοί πολιτισμού” της εποχής μας.
Έχουμε πρόβλημα λοιπόν… Κι επειδή “πνιγόμαστε σε μια κουταλιά νερό”, είναι καλό να τα ξεχωρίζουμε αυτά τα ζητήματα.
Η έννοια “πολιτισμός” είναι ιερή. Λέω πως ΔΕ μπορεί να στεγάζει το σιτάρι και τ’ άχυρα μαζί.
Πολύ σωστά Παντελή!
Να προσθέσω κάτι που είπε ο Πλάτων, “Είναι αδύνατον να βελτιωθεί ο κόσμος αν δεν βελτιωθούν οι άνθρωποι που κατοικούν σ’ αυτό.” Το θέμα είναι πως θα γίνει αυτό σ’ ένα κόσμο που παραπαίει;
Πολιτισμός είναι οτιδήποτε άλλο εκτός από αυτά πού εννοούμε μέ αυτή τήν λέξη τά τελευταία χρόνια.
Πολιτισμός είναι τό υψηλό επίπεδο τής υγείας, τής παιδείας, τών επιστημών, τών τεχνών, τών δρόμων, τής συμπεριφοράς, τού σεβασμού, τής καθαριότητας……….καί τόσων άλλων.
Πολιτισμός δέν είναι νά έχεις τουαλέτα στό σπίτι. Πολιτισμός είναι νά χρησιμοποιείς τό καζανάκι, όταν τήν επισκέπτεσαι.