ΠΑΝΤΟΛΕΩΝ ΦΛΩΡΟΠΟΥΛΟΣ: “333 ποιήματα”

Κριτική βιβλίου από τον Σταύρο Κοσμά Σταυρίδη – Ποίηση, εκδόσεις “Φωταμός”, Αγρίνιο, 2019, σελ. 319.

Δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα “Αναγγελία” (Φ. 854 / 19/6/2020)

“…ο πλάτανος της Μυρτιάς/ είν΄ ένας ελέφαντας καθιστός/ εδώ και χίλια πεντακόσια χρόνια μαρμαρωμένος/ και μαγεμένος από τα κάλλη της Τριχωνίδας…./ έτσι πέρασαν αιώνες από έρωτα και φύτρωσε/ στην καρέκλα του/ άνθισε από αγάπη τερπνός/ φυλλώθηκε με τον καιρό σαν νιος καθρεφτίστηκε/ στα νερά της χτενίστηκε αρρενωπός/ “έλα” θα του πει μια φεγγαρίσια νύχτα/ και θα χυθεί/ στο κορμί της από το πάθος να ξαποστάσει/ όλα σαν πρώτα θα γίνουνε αχός/ σαν ένας φλοίσβος στην αμμουδιά που θα σπάσει./ (σελ. 125).

Ο Παντολέων Φλωρόπουλος είναι πολυγραφότατος συγγραφέας άρθρων, δοκιμίων, ευθυμογραφημάτων, ενός μυθιστορήματος και κυρίως εκατοντάδων παραμυθιών σε παραδοσιακά πρότυπα, που κυκλοφόρησαν με επιτυχία σε διάφορες εκδόσεις και πολλές χιλιάδες αντίτυπα. Ο άοκνος αυτός δημιουργός από νέος ασχολείται και με την ποίηση και έχει προβεί σε πολλές εκδόσεις ποιημάτων και ποιητικών συλλογών. Πρόσφατα μάλιστα κέρδισε και διακρίσεις σ’ αυτό το λογοτεχνικό είδος. Τώρα με την πλούσια αυτή συλλογή επανέρχεται να επιβεβαιώσει τη θέση του ως ενός εκ των πλέον σημαντικών ποιητών που ανέδειξε η περιοχή μας. Προ ετών παρουσιάσαμε στο Αγρινιώτικο περιοδικό “Ίβυκος” που επιμελείτο ο αείμνηστος Αγρινιώτης ποιητής Γιάννης Καραμητσόπουλος μια προηγούμενη ποιητική του συλλογή και σήμερα μετά από ενδελεχή μελέτη παρουσιάζουμε στο κοινό της πόλης μας τα 333 ποιήματά του που καλύπτουν την παραγωγή των τελευταίων δυόμισι δεκαετιών.

Η πλουσιότατη αυτή συλλογή δεν αφήνει καμιά αμφιβολία για το πληθωρικό ποιητικό ταλέντο, την εκρηκτική φαντασία του, το βάθος των αναζητήσεων και την ένταση των συναισθημάτων του, καθώς και την άριστη τεχνική με την οποία σμιλεύει τους στίχους του, άλλοτε με ρυθμό και ομοιοκαταληξία όταν πρόκειται για λυρικές – συναισθηματικές διανθίσεις και συνηθέστερα σε ελεύθερο στίχο, όταν διερευνά, μελετώντας την σύγχρονη κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα ή φιλοσοφώντας πάνω στα αιώνια προβλήματα του ανθρώπου.

Αν εξαιρέσουμε την άρτια και στρωτή επικοινωνιακή του γλώσσα, που καλλιεργεί εδώ και πολλές δεκαετίες, είναι δύσκολο να ορίσουμε ενιαία χαρακτηριστικά ύφους ή να περιορίσουμε σε αριθμό τους θεματικούς του άξονες. Μέσα στη μακρά χρονική περίοδο την οποία καλύπτουν τα ποιήματά του αυτά ο ποιητής δεν έπαψε να εξελίσσεται πειραματιζόμενος σε νέες δικές του ποιητικές δομές και μορφές. Εντούτοις, αν προσέξουμε και μελετήσουμε επισταμένως το έργο του, μπορούμε να διακρίνουμε ορισμένες προτιμήσεις σε θέματα που επανέρχονται μεταλλαγμένα κάθε φορά και σε αναζητήσεις προς διάφορες κατευθύνσεις της σκέψης του. Παραδείγματος χάριν, τον απασχολεί έντονα η διάσταση του χρόνου και για να την συλλάβει καταφεύγει σε αναζητήσεις και σε έρευνα προς διάφορους τομείς της γνώσης όπως η Ιστορία, η μυθολογία, η θρησκεία, η μεταφυσική. Τον διακατέχει έντονη Ιστορική συνείδηση και βιώνει στο παρόν καταστάσεις προσπαθώντας να εξάγει συμπεράσματα και διδάγματα. Δεν αρκείται στην γνωστή καταγεγραμμένη Ιστορία, αλλά φιλοσοφώντας ψηλαφεί ακόμη και τα σκοτάδια της προϊστορίας, όταν κυριαρχούσαν τα ζωώδη ένστικτα και με αναγωγή στην εποχή μας διαπιστώνει τη διαιώνιση λαθών της ανθρωπότητας, που συνιστούν ύβρη και προδικάζουν την καταστροφή μας.

“Δεν είχε δισταγμό η Γη/ ποτέ/ διόλου/ να καθαρθεί απ’ τους ανάξιους, τους ατελείς/ και χάρη/ στα όντα ποτέ δεν έκαμε καμιά/ τους δεινοσαύρους εξαφάνισε με μιας αλύπητα/ μ’ απάθεια φοβερή και τους λαούς/…/ όσους δεν άφησαν μια πέτρα σκαλισμένη/ μια ζωγραφιά γραπτό επιγραφή/ θεσμούς…”

Το ποίημα που προτάξαμε στο κείμενο, ανήκει στον φυσιολατρικό, θεματικό άξονα, μέσω του οποίου εκδηλώνει έναν ισόβιο έρωτα προς την ομορφιά της ιδιαίτερης πατρίδας του της Τριχωνίδας, την οποίαν εξυμνεί ποικιλοτρόπως. Ακόμη και το ποίημα αυτό το διατρέχει ο χρονικός άξονας και προεκτείνεται στο μέλλον, σε ένα ρομαντικό τέλος του αιωνόβιου πλατάνου, τον οποίον βλέπει ως έμψυχο ον. Είναι ένα τέλος- επιστροφή στον προ τη γέννησή του χρόνο, ίσως γενικεύοντας δηλώνει την επιστροφή της ζωής εν γένει στην προ την “Γένεση” εποχή. Ο πλάτανος της Τριχωνίδας, ένας αιωνόβιος γίγαντας, έρχεται στον κόσμο για να θαυμάσει την ομορφιά του. (Κόσμος, ως γνωστόν σημαίνει διά-κοσμος, ομορφιά, και τέλος να χαθεί μέσα σ’ αυτή). Ωραιότατο αλληγορικό ποίημα που αφορά κάθε μεγάλο και θαυμαστό που εμφανίζεται και χάνεται μέσα στη διάσταση του καταλύτη χρόνου.

Ας δούμε την έννοια του χρόνου στα μεταφυσικά του ποιήματα που είναι επίσης μια πολύ ενδιαφέρουσα και πλούσια θεματική ενότητα. “Θα έρθω στη Γη μας/ Αδέλφια μου άγγελοι/ θα επιστρέψω μια μέρα κοντινή/ στο χώμα της Μυρτιάς με θέα την Τριχωνίδα/ εκεί τον κόσμο απ΄ τους λόφους θ’ αγναντεύω/…/ αιχμάλωτος στις πόλεις των ανθρώπων αν γεράσω/ πάλι θα είστε στο μυαλό και την καρδιά/ εσείς που πάντοτε αγαπώ κι ας είμαστε/ από αιώνες τώρα μακρινοί και ξένοι./ (σελ. 157). Εδώ, σύμφωνα με τον ποιητή, η ψυχή του ανθρώπου είναι ένας αιώνιος ταξιδιώτης στον χρόνο, μια παράλληλη πορεία που εγείρει το ερώτημα αν η ψυχή γεννιέται μέσα στο χρόνο ή αν ο χρόνος εξαρτάται από την ύπαρξη της ψυχής. Ακόμη και έτσι, η ψυχή δεν μπορεί παρά να βιώνει αυτό το ατέρμονο ταξίδι μέσα στην υπαρξιακή του μοναξιά, μια μοναξιά που ούτε η αγάπη για τους συνανθρώπους – αν και συστατικό της ψυχής – δεν μπορεί να αναιρέσει. Μέσα στη μοναξιά, ερχόμαστε, αγαπάμε, αποχωρούμε και επανερχόμαστε. Πάντα μόνοι.

Όσα ποιήματα ξεχειλίζουν από συναίσθημα, εκφράζονται με τρόπο λυρικό, μελωδικό, συγκινησιακό.

Για έναν αναγνώστη που έχει υπόψη του την συγγραφική ιδιότητα του Π.Φ, το πλουσιότατο, πλουραλιστικό του έργο είναι αυτονόητο να αναζητήσει παράλληλες επιρροές, αν και κατά πόσο η ποίησή του επηρεάστηκε από το δοκιμιακό, δημοσιογραφικό, πολιτικο-κοινωνικό του έργο, καθώς και από τα εξαιρετικά παραμύθια του που, αν και παραδοσιακά στο ύφος και την δομή του μύθου, είναι αλληγορικά, συμβολικά, και κινούνται μέσα σε μια ποιητική ατμόσφαιρα, ειδικά τα τοποθετημένα στη φύση. Δηλαδή η ποιητική του φύση διακρίνεται μέσα στα παραμύθια του. Άραγε ισχύει το αντίθετο; Η απάντηση είναι καταφατική.

Και πρώτα-πρώτα μέσα από τα 333 ποιήματά του περνάνε, πρίγκιπες, νεράιδες, μάγισσες, άγγελοι δράκοι και άλλες μορφές του κόσμου των παραμυθιών.

Ένα άψογο σονέτο, δείγμα της εξαίρετης στιχουργικής τέχνης του, είναι το ποίημα της σελίδας 284. Πρόκειται για ένα ποίημα διαμάντι, άξιο να συμπεριληφθεί και στην πιο αυστηρή ανθολογία. “Πες μου την τέχνη μάγισσα να κάνεις το φτερό/ σα βράχος να ζυγίζει σα γρανίτης./ Τι κάνεις; Τι λόγια λες; ποιο λόγο μυστικό;/ ποιο ξόρκι; Απάντηση θα δώσει ποιος ονειροκρίτης; /…/ Τι θέλεις επί τέλους μάγισσα, τι μου ζητάς;/ Γιατί με τέτοια δίχτυα παγιδεύεις το μυαλό μου;/ Μήπως χθονίως απ’ το νου μου κι ύπουλα ζητάς/ ο ίδιος να σκοτώσω τον εαυτό μου;// Και αλλού (σελ. 290) “Σα βασιλόπουλο που απαρνήθηκα τον/ μελλοντικό βασιλικό μου θρόνο/ έφτασα πένης ως τα πέρατα της γης και τ΄ ουρανού να συναντήσω την Πεντάμορφη…/

Ίσως επηρεασμένος από την πολύχρονη δημοσιογραφική του ιδιότητα, κύριο μέλημα στην ποίησή του είναι η αφενός αποκάλυψη των ψευδών που μαστίζουν την κοινωνία και αντιμετωπίζουμε στην καθημερινότητα καθώς και η αποκάλυψη της αλήθειας που κρύβεται μέσα από την Ελληνική Μυθολογία, τη Βίβλο, την λαϊκή παράδοση, την Ιστορία μας….

Ο Π.Φ. στις ποιητικές αυτές διερευνήσεις δεν προβαίνει απευθείας σε διδακτισμό, αλλά προβληματίζει τον αναγνώστη και τον βάζει σε σκέψεις. Πολλές φορές εμφανίζεται πεσιμιστής και εκφράζει την απογοήτευσή του για τη στάση του ανθρώπου ως κοινωνικού και φυσικού όντος. Ωστόσο προσβλέπει σε υπερβάσεις και επανορθώσεις από τη ροή των πραγμάτων στο δρόμο της εξέλιξης. Στα δείγματα που αναφέραμε προηγουμένως είναι εμφανής τόσο η δύναμη της έμπνευσης όσο και του στίχου που αναστατώνει, προβληματίζει και συγκινεί. Τα χαρακτηριστικά αυτά, διεγείρουν το ενδιαφέρον και κάνουν ελκυστική την ανάγνωσή τους. Ωστόσο η ποικιλία, (μορφική, θεματική και νοηματική) δίνει την εντύπωση ενός απρόβλεπτου κειμένου με αποτέλεσμα τον αιφνιδιασμό του αναγνώστη. Επίσης το φιλικό ύφος, ο λόγος σε δεύτερο πρόσωπο, δίνει την εντύπωση συνομιλίας με τον ποιητή. Ακόμη και οι μονόλογοί του δίνουν εντύπωση συνομιλίας με τον αναγνώστη.

Αυτά, τα κοινωνικά και πολιτικά του ποιήματα, δεν προσχωρούν σε καμιά ιδεολογία, απλώς εκφράζουν απόψεις μέσω του ορθού λόγου. Ο αναγνώστης μπορεί να αποδεχτεί ή να απορρίψει τις θέσεις του ποιητή, όχι όμως άκριτα, όχι χωρίς να μπει σε σκέψεις και συλλογισμούς. Ίσως τελικά να προσβλέπουν σ’ αυτό ακριβώς.

Όλες αυτές οι εναλλαγές διατηρούν το ενδιαφέρον και την περιέργεια του αναγνώστη σε βαθμό που να θέλει να διαβάσει όχι μόνον μία, αλλά πολλές φορές το κάθε ποίημα. Επομένως αυτή η συλλογή δεν αποσκοπεί σε μια γρήγορη ανάγνωση από την αρχή ως τέλος, αλλά μια τμηματική, επαναληπτική ανάγνωση, ανάμεσα σε άλλες, ενδεχομένως επίπονες μακρές αναγνώσεις, σαν ένα διάλειμμα, σε στιγμές μοναξιάς στο πνεύμα του “ας δούμε τι άλλο λέει παρακάτω ο ποιητής”. Διότι παρακάτω πάντα υπάρχει το κάτι άλλο. Έτσι δίνει την εντύπωση μιας ανεξάντλητης φιλικής συντροφιάς. Η τόλμη, η ορμή και το θάρρος του ποιητή είναι πρόσθετα όπλα για την επίτευξη των στόχων του, αισθητικών ή νοηματικών. Συχνά δίνει την εντύπωση κατηγόρου με σκληρότητα, και πάθος, μια σκληρότητα αυθόρμητη, αδρή, κοφτερή. ανδροπρεπή. Πίσω από αυτή οφείλουμε να διακρίνουμε την υπεύθυνη στάση του, την ειλικρίνεια, την αγωνία, τον πόνο και τον εσωτερικό του αγώνα για να μην πέσει ηττημένος, συμβιβασμένος με το ψέμα.

Τέλος, ως γνήσιος ποιητής αφιερώνει αρκετά ποιήματά του στο έρωτα στην σαγηνευτική ομορφιά της γυναίκας: “Γυναίκες εκρηκτικές/ Αίτνες που ο καπνός τους χορεύει/ λικνίζεται μπροστά στον αέρα του εραστή…” αλλά και στην ίδια την ποίηση. Τιμά τους γνήσιους ποιητές που όπως ό ίδιος γράφουν από ανάγκη από το ξεχείλισμα των αισθημάτων και από το υπαρξιακό τους περίσσευμα και όχι όσους επιδιώκουν τον εντυπωσιασμό με εφέ και προβολή του εγωισμού τους.

“…δεν έγινα ποιητής όχι γιατί/ δε μπορούσα να γίνω/ αλλά επειδή δε μου άρεσαν οι τιμές, οι δόξες και/ οι άλλες τελετές…//” (σελ.226).

Εντούτοις, έγινε και είναι.

Γράψε ένα σχόλιο...

Scroll to Top