Δεν θ’ αλλάξει ο κόσμος. Για ν’ ακριβολογούμε, ο κόσμος αλλάζει συνεχώς, αλλάζει όμως ερήμην μας.
Και αλλάζει ερήμην μας, επειδή δεν αλλάζει από την δική μας βούληση, αλλάζει από την τεχνολογία που, αν και τη δημιουργούμε εμείς, η τεχνολογία στην πράξη της αυτονομείται, άρα επιστρέφει σε μας ως δημιουργός και όχι ως δημιούργημα.
Είναι μια ανατροπή ρόλων, η οποία υποτάσσει τον άνθρωπο, τον μετατρέπει σε δούλο των παθών του ή, αλλιώς, σε δούλο των επιτευγμάτων του.
Η ισορροπία διεταράχθη. Και δεν θα μας βγάλει σε καλό.
Έτσι όπως τα έθνη και οι ήπειροι δένονται μεταξύ τους, αύριο θα έρθει ένας ιός, δέκα φορές ισχυρότερος από τον κορωνοϊό, που δεν θα φρενάρει για λίγο μόνο την παγκόσμια οικονομία, θα την τηγανίσει για μήνες, για χρόνια, στο τέλος δε, μπορεί ακόμα και να την εξαερώσει.
Πιθανό ή απίθανο;
Ξέρω τι λέτε: Είναι πολύ πιθανό. Εγώ λέω: Βέβαιο.
Λοιπόν, όταν λέ]ω “δεν θ’ αλλάξει ο κόσμος”, εννοώ ότι δεν θ’ αλλάξει η παραπάνω συνεχώς αναπτυσσόμενη συνθήκη.
Ξεκινάμε τώρα με δεδομένο ότι ο κόσμος αλλάζει μοναχός του. Κι αφού αλλάζει μοναχός του, σημαίνει ότι η τεχνολογία που τον αλλάζει – ερήμην ημών, μην το ξεχνάμε – δίνει στον άνθρωπο ένα καλό, του παίρνει όμως δύο. Κι αυτά τα δύο καλά που του παίρνει, ισοδυναμούν με δύο κακά που του προκαλεί.
Ίσον, η τεχνολογία θα ήταν καλή, αν έκανε το αντίθετο: Να έδινε στον άνθρωπο δύο καλά κι ένα κακό. Αυτό το ένα κακό έναντι των δύο καλών θα ήταν, ας πούμε, το τίμημα του ανθρώπου για το οποίο δεν θα γόγγυζε κανείς. Θα ήταν η Ιφιγένεια που θα θυσίαζε ο Αγαμέμνων.
Τώρα γογγύζουμε, διότι, καθώς είπαμε ήδη, τα κακά που προκαλεί στον άνθρωπο η αλματώδης εξέλιξη της τεχνολογίας, είναι περισσότερα από τα καλά, διπλής, αν όχι πολλαπλάσιας ισχύος.
Το πρόβλημα ζητά επιτακτικά την θεραπεία του, προτού εξελιχτεί σε ανίατο καρκίνο.
Να φρενάρουμε την εξέλιξη της τεχνολογίας, δε γίνεται. Ούτε θα ήταν σωστό. Η δαιμονοποίηση της τεχνολογίας (που ήδη συμβαίνει) συνιστά το χειρότερο απ’ όλα όσα θα μπορούσαμε να κάνουμε.
Ο μόνος δρόμος που μένει για τον άνθρωπο, είναι ν’ αποδεχτεί την τεχνολογία, να εξελίξει όμως τα πνευματικά του στοιχεία σε διπλάσια κλίμακα από την κλίμακα της τεχνολογίας. Έτσι, ναι, θα εξουδετέρωνε το τίμημα από την “θυσία της Ιφιγένειας”.
Ν’ αναπτύξουμε, λέει, ένα αντίδοτο, ένα “εμβόλιο” κατά των συνεπειών της τεχνολογίας. Αλλά ποιο θα μπορούσε να ήταν αυτό;
Δείγμα της κραυγαλέας καθυστέρησης που έχουμε σ’ αυτόν τον τομέα, είναι ότι το αντίδοτο που χρειαζόμαστε τόσο επιτακτικά, δεν έχει καν όνομα! Και πώς να έχει δηλαδή… αφού δεν απασχόλησε ακόμα την ανθρωπότητα!
Πρώτο ερώτημα που τίθεται: Το αντίδοτο θα είναι μαζικό ή ατομικό;
Αν είναι μαζικό, θα χρειαστεί πειθώ. Για να πεισθούν οι μάζες. Αλλά η πειθώ απέτυχε στις σύγχρονες κοινωνίες. Ο λόγος δε μετράει. Ακόμα κι αν ο λόγος που φτάνει στ’ αυτιά της μάζας είναι άριστος. Υπάρχουν ισχυρές δυνάμεις που θα τον φτύσουν. Θα τον καταγγείλουν ως έμεσμα. Θα παρουσιάσουν το Χριστό ως εγκληματία.
Η αστική Δημοκρατία, όπως την ξέρουμε στη Δύση, αποτελεί επομένως ανασταλτικό παράγοντα, είναι δηλαδή ουτοπία να πιστεύει κανείς ότι η μαζική λύση του προβλήματος είναι εφικτή. Δεν είναι. “Δέσε αντάμα δυο πουλιά / Δε θα μπορέσουν να πετάξουν μ’ όλο που / τώρα έχουνε τέσσερα φτερά”, λέει ο Μεβλανά Τζελαλουντίν Ρουμί.
Ν’ αλλάζαμε μήπως την αστική Δημοκρατία μας; Θα είχαμε άλλα ντράβαλα τότε, νέα μέτωπα.
Ο δρόμος του μαζικού (που, πολιτικά, εκπροσωπεί η ποικιλώνυμη αριστερά) οδηγεί σε αδιέξοδο. Η επανάσταση του λαού, ακόμα κι αν ήταν εφικτή (που δεν είναι) θα έκανε “μια τρύπα στο νερό”… Σίγουρα πράματα!
Πάμε στο ατομικό τώρα.
Προκύπτει αμέσως το γνωμικό που λέει ότι “ένας κούκος δε φέρνει την άνοιξη”. Πράγματι, ένας κούκος… τι θα μπορούσε να κάνει ένας κούκος; Η απάντηση είναι προφανής: Τίποτε! Ακόμα κι αν ήταν ο άριστος των κούκων, θα έκανε κι αυτός (όπως κι ο λαός) “μια τρύπα στο νερό”.
Δε μένει τίποτε άλλο, θα πεις. Τελειώσαμε.
Όχι, δεν τελειώσαμε.
Υπάρχει ένας τρίτος δρόμος. Που δεν είναι ούτε μαζικός, ούτε ατομικός.
Μιλώ για τον συλλογικό δρόμο.
Οι επίλεκτοι που θα σηκώσουν τον σταυρό του ανθρώπου στους ώμους, δεν πρέπει να είναι ούτε πολλοί, ούτε λίγοι. Φτάνει να είναι τόσοι, όσοι…
Οι παρέες που αυτοπροσδιορίζονται ως “πυρήνες” ή “συλλογικότητες”, είναι, κατ’ αρχήν, στο σωστό δρόμο. Εκείνο που δεν πάει καλά στις “συλλογικότητες” αυτές, είναι η Ιδέα τους, ο στόχος το όραμα.
Η “συλλογικότητα” θα μπορούσε όντως να λειτουργήσει μέσα στην κοινωνία όπως η μαγιά που φτιάχνει το ψωμί. Η δύναμή της δεν είναι απεριόριστη, δεν παύει όμως το αποτέλεσμά της να είναι εκατονταπλάσιο της αφετηρίας της. “Μικρά ζύμη όλον το φύραμα ζυμοί”, λέει ο Παύλος στην προς Γαλάτας επιστολή του. Το ίδιο σκεφτόταν (με άλλη ορολογία) ο Κάρολος Μαρξ, όταν επινοούσε την “φωτισμένη πρωτοπορία”, το κομμουνιστικό κόμμα, που θ’ αναλάμβανε την καθοδήγηση του λαού. Η μειοψηφική αλλά συνειδητοποιημένη πρωτοπορία που καθοδηγεί το πλειοψηφικό αλλ’ ασυνείδητο προλεταριάτο.
Το μοτίβο είναι ακριβώς ίδιο.!
Για κάποιο λόγο όμως αυτό δεν έχει ακόμα συμβεί. Μπορεί να έχει συμβεί και να μην το ξέρουμε. Και δεν το ξέρουμε, διότι, τέτοια είδηση, δεν θα εμφανιζόταν ποτέ στο “Δελτίο των οκτώ”, ούτε φυσικά στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων.
Όχι, δεν το ξέρουμε.
Ξέρουμε όμως ότι το πρόβλημα που συζητάμε, δεν είναι πρόβλημα μόνο της εποχής μας, όπως νομίζουν οι πολλοί. Καθ’ όλα ίδιο είναι κι εκείνο που πραγματεύεται ο Ησίοδος τρεις χιλιάδες χρόνια πριν. Και δεν το λύνει καλώντας τις μάζες σε επανάσταση, το λύνει τοποθετώντας αποστολικά μέσα στον κόσμο τριάντα χιλιάδες “ακολούθους του Διός”, μια παρέα σοφών, μια φωτισμένη πρωτοπορία που θα έλεγε ο Μαρξ…
Σε μιαν άλλη ανάγνωση το γεγονός αυτό σημαίνει επίσης ότι ο άνθρωπος δεν σκλαβώθηκε από τον καπιταλισμό… Ήταν σκλαβωμένος και πριν απ’ αυτόν.
Θα πω λοιπόν ότι ο άνθρωπος είναι σκλαβωμένος από την εποχή του Αδάμ! Θα πω επίσης ότι πριν τον Αδάμ ο άνθρωπος ήταν ελεύθερος. Το λέει ακόμα και η Παλαιά Διαθήκη αυτό, δεν το λέω αυθαίρετα! Για ν’ ακριβολογώ, δεν το λέει έτσι, συνάγεται όμως απ’ αυτά που είναι καταγεγραμμένα σ’ αυτήν.
Αν οι τριάντα χιλιάδες “ακόλουθοι του Διός” (ή οι 144.000 της Αποκάλυψης, άλλη εκδοχή αυτή) είναι εδώ και δουλεύουν για την απελευθέρωσή μας από τους απογόνους του Αδάμ, έχει καλώς. Αν όχι, θα πρέπει ν’ αναλάβουμε το ρόλο τους εμείς. Όποιος δηλαδή από μας αισθάνεται ένα γαργάλημα στο στήθος…
Έτσι κι αλλιώς, άλλη επιλογή δεν υπάρχει…
Οι ”ακόλουθοι τού Διός” εκτός από παρέα σοφών, προφανώς γνωρίζουν καί τήν χρήση τού κεραυνού του.
Εάν τώρα πρέπει νά αναλάβουμε τόν ρόλο εμείς, μάλλον υπάρχει σοβαρό θέμα. Σοφοί είναι πιθανόν νά ήμαστε ή νά γίνουμε. Μέ τήν χρήση τού κεραυνού όμως τί γίνεται; Γιατί χωρίς αυτόν…….πάπαλα.